Huisarts Jan over dwang en vrije keuze Ton Verheijen 4 Februari 2021

Eind januari is door huisartsen in Zoetermeer, Deventer en de regio Twente een voorzichtig begin gemaakt met vaccineren tegen COVID-19. Later volgen andere regios en uiteindelijk zijn ruim 13 duizend huisartsen aan de beurt. Jan Vingerhoets uit Bergen op Zoom is een van hen. Vingerhoets is een zeldzame criticus in de gesloten medische wereld. Hij is niet tegen vaccineren zolang “dwang en drang” achterwege blijven. “Alles draait om eerlijke en volledige voorlichting. Op dat punt laat onze overheid haar burgers grondig in de steek.”

Jan Vingerhoets (60) uit Bergen op Zoom gaat net als zijn collega’s een drukke tijd tegemoet. De coronaprik is namelijk geen routineklus, zoals vaccineren tegen influenza. Een coronaprik is een stuk ingewikkelder, stelt Vingerhoets. Patiënten moeten vanwege de kans op allergische reacties minimaal 15 minuten geobserveerd worden (en staan dus niet binnen één minuut weer buiten zoals bij de griepprik). Daarnaast moet er genoeg getraind personeel in de buurt zijn om in te grijpen bij ernstige allergische reacties. Dat betekent: een infuusnaald kunnen inbrengen en de juiste medicatie kunnen toedienen.

Vingerhoets: “Voor een coronaprik moeten een of twee medici een kwartier beschikbaar zijn. Dit gebeurt allemaal naast ons normale werk, zoals met spoed iemand thuis bezoeken. Het is niet zo gemakkelijk georganiseerd. Maar dat is allemaal wel op te lossen. Mijn twijfel heeft vooral te maken met de werking van het vaccin. Ik ben niet tegen vaccineren als het bewezen zinvol en veilig is. Dat is wat mij betreft nog niet voldoende het geval en daar zit ik mee. Ik ervaar dit als een dilemma.”

Welke instructies hebt u als huisarts gekregen?

“Ik heb niet zozeer instructies gekregen. Wel worden er online seminars en cursussen aangeboden. Daarin worden vooral de voordelen van vaccineren benadrukt. Nadelen en onzekerheden worden veel minder belicht. Vanuit de beroepsorganisaties worden vooral praktische richtlijnen gegeven voor de organisatie en logistiek. Hoe filter je de doelgroep uit je ICT-systeem? Waar vaccineer je? Hoe richt je de plaats van handeling in? Hoe nodig je patiënten uit? Op zich prima allemaal. Maar er hoort een vraag aan vooraf te gaan: moeten we wel vaccineren? En zo ja, moeten we dat nu al doen? Hoe zeker weten we dat wat we doen veilig is? Wat zijn de alternatieven voor vaccineren? Al deze vragen worden structureel overgeslagen. Er is nauwelijks ruimte voor reflectie op wat we eigenlijk aan het doen zijn.”

U hebt daarover een brief gestuurd aan het Nederlands Huisartsen Genootschap. Wat zeggen zij?  

“Zij stellen dat uit onderzoek blijkt dat de vaccins werkzaam zijn maar dat hun effect op ziekte en sterfte onbekend is. Dat betekent dat pas na invoering van een vaccinatie-programma kan worden bepaald of de ziektelast en het sterftecijfer omlaag zijn gegaan. Achteraf bepalen we of het effectief was. Dat is op zich niet erg, maar dan moeten mensen wel goed ingelicht worden, zodat ze weten waar ze aan beginnen. Juist dat ontbreekt in de overheidsinformatie.”

In Noorwegen en Duitsland zijn tientallen kwetsbare ouderen overleden kort na het toedienen van een mRNA-vaccin. De eerste reacties zijn dat ze overleden aan hun onderliggende aandoeningen. Gek genoeg werd kort daarvoor precies omgekeerd geredeneerd als ouderen met COVID-19 overleden. Dan waren de onderliggende aandoeningen juist niet de oorzaak maar kwam het overlijden door het virus. Hoe kijkt u tegen deze kwestie aan?

“We moeten eerst heel goed onderzoeken wat hier gaande is en pas dan besluiten of we die kwetsbare ouderen wel moeten vaccineren. Eerst sloten we ze op. Dat bleek een vergissing. Een tweede vergissing kunnen we ons niet veroorloven. Juist kwetsbare mensen verdienen zorgvuldigheid. Je kunt dit niet wegwuiven en overgaan tot de orde van de dag. Zelf heb ik al mijn patiënten ouder dan 90 persoonlijk gebeld. Samen hebben we een individuele risicoweging gemaakt op basis van hun wensen en medische situatie. Daar waren ze enorm blij mee.”

Wat zijn de meest gestelde vragen van uw cliënten? 

“Veel vragen gaan over veiligheid. Mensen zijn onzeker over de vraag of ze het vaccin nu al durven te nemen. Ze willen weten hoe ik erover denk. Daarnaast ervaren veel mensen sociale druk vanuit hun omgeving. Ze krijgen te horen dat het asociaal is om je niet te laten vaccineren. Verder hoor ik dat mensen door hun werkgever onder druk worden gezet om het vaccin te nemen. Tot slot zijn er mensen die willen weten hoe lang ze nog moeten wachten op het vaccin omdat ze bang zijn voor de ziekte. Ook zij verdienen het om gehoord te worden. Uiteindelijk probeer ik samen met de patiënt tot een afgewogen besluit te komen. De wens van de patiënt is altijd leidend.”

“Dat is een interessante vraag. Er werd tot voor kort weinig over de maatregelen en vaccinaties gesproken. In de behoudende medische wereld worden kritische geluiden al snel als ongemakkelijk ervaren. Het is comfortabeler om je niet teveel af te vragen en de gangbare opvattingen te volgen. Op LinkedIn krijg ik nogal eens persoonlijke berichten van collega’s die mijn zorgen delen maar daar niet voor uit durven te komen. Dat begrijp ik heel goed. Als je het waagt om af te wijken van de gangbare opinie, wordt het je niet altijd gemakkelijk gemaakt. Vooral voor jonge artsen, die zich nog moeten bewijzen, is dat hachelijk. Dat is ontzettend jammer want kritische denkers zijn juist de stuwende krachten achter vooruitgang en vernieuwing. Ik vind dat artsen niet langer mogen zwijgen. Bij goede zorg hoort dat je voor patiënten opkomt. Ik roep alle artsen op om hun verantwoordelijkheid te nemen, de angst af te werpen, te staan voor de belangen van hun patiënten, eerlijke voorlichting te geven en de zelfbeschikking van patiënten te respecteren. We kunnen ons niet langer verschuilen in de veiligheid van de spreekkamer.”Waar gaan de gesprekken tussen huisartsen over

Waarover bent u het meest ongerust?

“In eerste instantie was dat het effect van het vaccin. De artseneed, primum non nocere, het niet schaden van de patiënt, moet het uitgangspunt zijn. Daar heb ik twijfels over. Ik weet dat grootschalig gebruik van de mRNA-vaccins van Pfizer en Moderna bij gezonde mensen totaal nieuw is en dat het onderzoek ernaar slechts enkele maanden duurde, waarbij de totale onderzoeksgroep voor het Pfizer-vaccin slechts 170 besmettingen telde. Dat is extreem weinig voor het trekken van conclusies op basis waarvan je een groot deel van de bevolking gaat injecteren. En over de lange termijn is er al helemaal niks bekend. Ook op het onderzoek waarop de effecten van het vaccin zijn gebaseerd, is wel het een en ander aan te merken. Uit een onderzoek naar het Pfizer-vaccin van Peter Doshi, wetenschapper en redacteur van het medisch vakblad BMJ, blijkt dat er 3.410 voor COVID-19 verdachte gevallen buiten het onderzoek zijn gelaten. Dat is cruciaal voor de beoordeling van de werkelijke effectiviteit. Verder heeft men in het onderzoek niets anders aangetoond dan het effect op verkoudheden en griepachtige verschijnselen. Maar wacht even… als je miljoenen mensen aan een relatief onbekend vaccin blootstelt, moet je je doel dan niet wat ambitieuzer stellen? Voorkomen van een verkoudheid is niet genoeg. Je moet aantonen dat vaccineren ziekenhuisopnames, IC-opnames of sterfte voorkomt. Geen van die parameters is onderzocht. Dat betekent dat ik niet weet of ik mijn patiënten schaad. Dus wie de patiënt serieus neemt, licht hem of haar eerlijk en volledig in, zodat die weloverwogen keuzes kan maken. Op dat punt laat de overheid haar burgers grondig in de steek.”

Daarmee is uw punt van zorg verschoven. Neemt u politiek Den Haag iets kwalijk? 

“Ja, absoluut. Heel erg zelfs. Laat ik vooropstellen dat ik niet graag in de schoenen van de politici zou staan. Hun dilemma’s zijn bijzonder lastig. In het begin van een crisissituatie zijn fouten dan ook niet te vermijden en hoort tolerantie voor onjuiste beslissingen erbij. Maar bij voortschrijdend inzicht moet je bijsturen. En daar ging het mis. En blijft het mis gaan. De focus ligt volledig op het ontzien van de zorg en IC-afdelingen. Vanaf het begin was er maar één oplossing in beeld en dat was het vaccin. Alternatieven zoals vroegbehandeling, het betrekken van de huisarts, het inzetten van mobiele IC-units, een compleet IC-schip inclusief personeel… allemaal oplossingsrichtingen die werden genegeerd. In de voorlichting van de regering zien we welgeteld twee virologen, Jaap van Dissel en Marion Koopmans. Maar virologen zijn geen vaccin-deskundigen. Zij zien geen patiënten. Vervolgens zien we steeds dezelfde intensivist, Diederik Gommers, ongetwijfeld goed in zijn vak, maar hij begeeft zich inmiddels ver daarbuiten. Van vaccins hebben de meeste intensivisten geen kaas gegeten. Waar zijn de immunologen, vaccinologen, psychologen, statistici en gedragswetenschappers? We zien ze niet in de media en in het OMT zijn ze nauwelijks vertegenwoordigd. Ondertussen wordt de onvoorstelbare nevenschade van de maatregelen steeds duidelijker. Depressies, kindermishandeling, verloren onderwijs, faillissementen, in de knop gebroken bedrijven, schade aan de ontwikkeling van jeugd, gebrek aan sociale contacten, verwoesting van cultuur… het zijn enkele effecten van een lange lijst. Als de maatregelen niet werken? Dan krijgen de mensen de schuld. Dus ja, ik neem de regering haar kortzichtige, kille houding bijzonder kwalijk. De aard van de problematiek rechtvaardigt totaal niet de buitenproportionele prijs van de maatregelen.”

U hebt gezegd dat er meer op het spel staat dan de volksgezondheid. Wat bedoelt u daarmee?

“Onze regering diende een gedrocht van een spoedwet in, die controlerende instanties een vrijbrief geeft om achter de voordeur te controleren hoeveel mensen er in huis zijn. Met deze wet, die naar believen verlengd kan worden, kan de volksvertegenwoordiging, nota bene de stem van het volk, buitenspel worden gezet. Dat is een fundamentele aantasting van vrijheid, medezeggenschap en democratie. Ik ben geschrokken van het gemak waarmee de kamer zich buitenspel liet zetten. Vrijheden worden geleidelijk ingeperkt en de controle neemt steeds verder toe. Dat draai je niet zomaar terug. Dit alles kon natuurlijk gebeuren omdat de bevolking inmiddels massaal angstig was gemaakt door berichtgeving vanuit de media, die meer op sensatie dan op waarheidsvinding is gericht. Onze ‘kwaliteitskranten’ zweren een kritische benadering af en verlagen zich tot het niveau van een staatskrant.”

Maar de regering krijgt toch goede adviezen van RIVM en Gezondheidsraad?

“Het RIVM stelde volkomen terecht dat het succespercentage van een groepsonderzoek niet vertaald mag worden naar het individu. Die informatie werd bij het publiek weggehouden. Het RIVM adviseerde tegen een mondkapjesplicht, maar mondkapjes werden verplicht. De Gezondheidsraad adviseerde de meest kwetsbaren eerst te vaccineren en niet te beginnen met de gezonde bevolking. Het advies werd genegeerd. De WHO adviseerde tegen een lockdown, maar ze werd ingevoerd en zelfs verlengd. Hetzelfde geldt voor de avondklok, een draconische maatregel met een enorme lading, door de WHO als niet zinvol beschouwd maar toch ingevoerd. Door het voeden van angst wordt inmiddels alles geaccepteerd. Daar maak ik me zorgen over. Niet alleen artsen, ook journalisten, economen en politiefunctionarissen zouden hun verantwoordelijkheid moeten nemen en nu op moeten staan. Maar het is oorverdovend stil. Ik begrijp er werkelijk niets van.”

U hebt zich al eerder kritisch uitgelaten in uw blogs en in de regionale kranten van het AD. Heeft dat uw werk bemoeilijkt?

“Nee, het heeft goed uitgepakt. Natuurlijk is er kritiek, vooral vanuit de medische wereld. In de spreekkamer verandert er niets. Ik blijf wie ik was en respecteer iedereen, met welke mening of kleur dan ook. Mijn patiënten waarderen dat. Ik heb ruim 3.000 patiënten en er is er precies één opgestapt.”

Hieronder nog tekst  van deze arts, dit staat op zijn website :

Laat ik me vaccineren tegen COVID-19 of niet?

De eerste vaccinaties zijn gezet. Ondanks dat er nog veel onduidelijkheid is over de vaccins, hun effect op ziekenhuisopnames en de bijwerkingen op lange termijn zullen alle mensen vanaf 18 jaar een uitnodiging hiervoor ontvangen. Ondanks alle nog levende vragen zal er dus van u verwacht worden dat u een keuze maakt. Wil ik me laten vaccineren of niet? Wil ik dat nu of wellicht pas later? Doe ik dat voor mijn gezondheid of omdat ik bang ben dat ik anders vrijheden inlever? Laat ik mijn vaccinatie registreren of niet? Zo ja, wat gebeurt er dan met mijn gegevens?

In het onderstaande willen wij op deze vragen in gaan. Deze informatie is zo objectief en eerlijk als mogelijk is. Zoals gezegd: veel is nog onbekend en waar het antwoord op bepaalde vragen niet zeker bekend is, zullen we dat ook eerlijk aangeven.

Wel of niet vaccineren?
Vele patiënten vragen zich af of ze zich (nu al) willen laten vaccineren tegen COVID-19, wat ik hier voor het gemak het coronavirus zal noemen. Maar is er al genoeg bekend? Wat zijn de overwegingen om wel of niet te vaccineren? De overheid stimuleert het vaccineren, en geeft daarbij niet altijd objectieve informatie. Opvallend is bijvoorbeeld dat de voordelen wel, maar de nadelen veel minder genoemd of eenvoudig weggewuifd worden. Uitspraken als de vergelijking van het vaccin met een frikandel zijn bijzonder onhandig en geven niet de indruk dat twijfels die mensen kunnen hebben serieus genomen worden. De opmerking van de minister dat het vaccin ‘uit en te na onderzocht en veilig is’ is ronduit onjuist. Het vaccin is immers nog in onderzoek, waarbij juist die effectiviteit en veiligheid moeten blijken. Dat onderzoek loopt nog enkele jaren; de onderzoeksgroep wordt gevormd door de mensen die zich laten vaccineren. Over de veiligheid op lange termijn weten we vrijwel niets. Over de duur van de bescherming en de besmettelijkheid na vaccinatie is eveneens weinig bekend. Kwetsbare groepen, bijvoorbeeld mensen die afweeronderdrukkende medicijnen krijgen en hoogbejaarden zijn niet onderzocht. Ook weten we niet wat het effect is op mensen die al COVID-19 doorgemaakt hebben. Dat alles maakt het maken van een juiste keuze niet gemakkelijker. Tot overmaat van ramp zijn er ook onder experts verschillende meningen, die niet altijd gelijkwaardige ruimte krijgen in de voorlichting. Dit stuk is bedoeld om u volledig en eerlijk te informeren voor zover dat met de huidige stand van kennis mogelijk is. Wie dieper in de stof wil duiken wordt verwezen naar de uitstekend gedocumenteerde ​informatiepagina met veelgestelde vragen​ van de Stichting Artsen Covid Collectief, een groep onafhankelijke artsen die zich inzet voor eerlijke informatie over COVID-19.

Bij de meeste vaccins die gebruikt worden is er al vele jaren ervaring en kennen we de voor- en nadelen. Bij het coronavaccin is dat helaas anders. De eerste vaccins die Nederland bereiken, berusten op een nieuw werkingsmechanisme. Er is nog vrij weinig ervaring mee.

Dat betekent dat we niet kunnen zeggen wat precies de effecten op lange termijn zouden kunnen zijn. Bij de meeste vaccins lijkt de kans op bijwerkingen op langere termijn niet groot. Maar bij de zogenaamde RNA vaccins, gaat het om een geheel nieuw type vaccin, niet vergelijkbaar met de oudere vaccins. Met de toepassing hiervan op grote schaal is nog nooit eerder ervaring opgedaan.

Bij de beoordeling van een vaccin is er ten eerste een verschil tussen werkzaamheid en effectiviteit.

Werkzaamheid​ betekent dat de kans op een infectie afneemt door een vaccin. Dat is bij dit vaccin inderdaad het geval. Hoe groot die werkzaamheid is, is niet precies bekend. Het getal van 95% dat genoemd wordt, klopt niet helemaal. Dit heeft het RIVM ook gezegd, maar de regering houdt wel aan dit getal vast. De werkelijke bescherming voor het individu is veel lager. Dit wordt ook uitgelegd in de bovengenoemde webpagina van het Artsen Covid Collectief.

Effectiviteit​ b​ etekent dat het vaccin niet alleen beschermt tegen een griepachtig ziektebeeld (zoals dit bij de meeste mensen voorkomt), maar dat het ook voorkomt dat u in het ziekenhuiskomtofoverlijdtaanhetvirus.​Dezeeffectiviteit isnietbekend,​ wanthiernaaris geen onderzoek gedaan. Hierover is veel misverstand omdat de overheidsinformatie dit niet eerlijk benoemt. Het Nederlands Huisartsengenootschap schrijft echter ook op haar website voor artsen met zoveel woorden dat de effectiviteit van het vaccin onbekend is.

Kortom: je voorkomt met het vaccin wel gevallen van corona, maar dat zijn vooral milde gevallen. Wat we wel weten is dat je honderden mensen moet vaccineren om 1 besmetting te voorkomen en vele tienduizenden mensen moet inenten om 1 sterfgeval te voorkomen.

Verder is nog niet bekend hoe lang de eventuele bescherming duurt en of vaccinatie wel nodig is als je al corona gehad hebt. Ook is onbekend of gevaccineerden het virus niet alsnog kunnen overbrengen en daarmee toch nog anderen kunnen besmetten. De regels die de overheid heeft opgesteld over mondkapjes en afstand houden blijven dus ook na vaccinatie van kracht. Terug naar normaal kan dus na vaccinatie nog steeds niet.

In het algemeen is bekend dat oudere mensen na vaccinatie vaak minder afweer opbouwen dan jongeren. Dat zou betekenen dat zij minder goed afweer opbouwen na vaccinatie. Daar staat dan weer tegenover dat jongeren meestal toch al niet heel ziek worden van het virus en ouderen soms wel.

Is het vaccin veilig?

De eerste vaccins die in Nederland komen zijn van een nieuw type. Hiermee is nog zeer weinig ervaring. In de medische vakbladen wordt er doorgaans van uitgegaan dat het vaccin

op termijn redelijk veilig is, maar er is wel discussie over. Dat is niet ongebruikelijk bij nieuwe behandelingen. Het betekent echter wel dat we daarover gewoon eerlijk moeten zijn. De bewering van minister de Jonge dat het vaccin ‘hartstikke veilig’ is, is eenvoudigweg geen eerlijke voorlichting en daarmee misleidend: ​het eerlijke verhaal is dat we dat nog niet weten.​ Het onderzoek hiernaar loopt nog enkele jaren door.

Bijwerkingen zoals hoofdpijn, koorts, een grieperig gevoel, komen wel vaak voor. Ze zijn doorgaans na enkele dagen over. Het is mogelijk dat er ernstige bijwerkingen zijn, die minder vaak voorkomen. Daar kom je pas achter als er heel veel mensen gevaccineerd zijn. Zover zijn we nog niet. Allergische reacties kunnen voorkomen en sommige mensen kunnen heftig allergisch zijn. Als je daarmee bekend bent, moet je echt eerst met je arts overleggen.

Over eventuele schadelijke effecten op ongeboren kinderen is vrijwel niets bekend. Bij mensen is daarmee geen ervaring en proeven bij dieren zijn niet gedaan of niet afgerond. Bij zwangerschap wordt daarom aangeraden om met vaccinatie te wachten, maar individuele omstandigheden kunnen van invloed zijn op de beslissing. De fabrikant raadde eerst aan om na vaccinatie minimaal 2 maanden niet zwanger te worden. Later is dit advies weer ingetrokken, maar het is onduidelijk waarom.

In Noorwegen en Duitsland zijn recent enkele tientallen met name zeer kwetsbare hoogbejaarden overleden kort na het toedienen van een vaccin. Dat wil overigens niet zeggen dat het vaccin de oorzaak van het overlijden was. Wel dient dit onderzocht te worden. Ook zijn er meerdere gevallen beschreven van corona-uitbraken in bejaardenhuizen kort na een eerste vaccinatie. Het is niet helemaal zeker hoe dit komt. Voor zeer kwetsbare ouderen is het dus extra belangrijk om goed na te denken of men het vaccin wel wil hebben. Dit is bijzonder lastig, omdat kansen op voordelen en nadelen onbekend zijn.

Het vaccin is voorlopig goedgekeurd door de officiële instanties in Europa. In dit geval is dat geen garantie dat het vaccin veilig is. Dat komt omdat er een versnelde procedure van goedkeuring is gebruikt. Bij een normale goedkeuring wordt de veiligheid en werkzaamheid voor de registratie jarenlang zeer grondig onderzocht. Bij de huidige versnelde procedure echter is er minder tijd vooraf geweest en wordt er extra goed gelet op het effect en de bijwerkingen ​nadat g​ rote groepen mensen gevaccineerd zijn. Het gaat bij dit vaccin dan ook om een voorlopige goedkeuring en het onderzoek loopt nog. Pas na langere tijd en na veel vaccinaties ontstaat -achteraf dus- een definitiever beeld van veiligheid en werkzaamheid. U dient zich dus goed te realiseren dat u een vaccin krijgt waarnaar het onderzoek nog loopt; wie zich laat vaccineren en registreren fungeert dus in feite als proefpersoon voor dit onderzoek.

Is het vaccin verplicht?

Dit is een belangrijke vraag. De regering heeft steeds gezegd dat vaccinatie niet verplicht zal worden. Echter, veel mensen voelen toch wel degelijk druk om zich te laten vaccineren. Zo kan het zijn dat een werkgever druk uitoefent op een werknemer om zich te laten vaccineren. De vrijwilligheid kan hierdoor onder druk komen te staan. Het is zeker niet uitgesloten dat ongevaccineerde mensen beperkingen opgelegd zullen krijgen. Het liefst wil de regering dat u uw gegevens automatisch laat doorgeven aan het RIVM. Bij de uitnodiging wordt u gevraagd of u hiervoor toestemming wilt geven. Wij raden u aan om daar heel goed over na te denken: eenmaal verstrekte gegevens zijn niet zomaar meer ingetrokken. Ook hebben instanties als GGD en RIVM geen goede reputatie waar het betreft de beveiliging van persoonlijke informatie. Wij betwijfelen of het verstandig is om zomaar, door het zetten van een kruisje, toestemming te geven voor het verstrekken van uw gegevens aan het RIVM. Dokter Vingerhoets vindt de eigen regie en privacy van zijn patienten zeer belangrijk en heeft hierover een ​kritisch stuk​ geschreven en wij raden u aan dit vooraf te lezen.

Indien u van mening bent dat er druk op u wordt uitgeoefend om u te laten vaccineren kunt u dat aan ons mededelen.​ Wij zullen u nooit tegen uw wil in vaccineren.

Hoe moet ik beslissen?

Het kan lastig zijn om nu te beslissen wat voor u het beste is. Informatie op internet en social media is niet altijd even betrouwbaar. Helaas is er, ook voor artsen, nog veel onbekend en kan informatie in de loop van de tijd wijzigen. Dat maakt het moeilijker er om alle informatie goed af te wegen. Indien u zich zo goed mogelijk hebt geïnformeerd en zich bewust bent van de voor- en nadelen kunt u beter afwegen of u zich wilt laten vaccineren. Het kan zijn dat u het vaccin zo snel mogelijk wilt hebben. Het is ook mogelijk dat u liever nog wilt wachten of dat u helemaal geen vaccin wilt. Uiteraard kunt u bij uw huisarts terecht om met u mee te denken, want wij vinden het belangrijk dat u ondanks alle onzekerheden uw eigen keuze kunt maken en dat u daarin gerespecteerd wordt. Want uiteindelijk bent u zelf de baas over uw lichaam. Wat ons betreft blijft dat zo!

Deze informatie is gebaseerd op de actuele bij ons bekende informatie en bedoeld om u te ondersteunen bij het maken van uw eigen keuzes. De informatie wordt regelmatig up to date gehouden.Meerinformatie vindtuopdei​nformatiepaginametveelgesteldevragen​vande Stichting Artsen Covid Collectief, een groep onafhankelijke artsen die zich inzet voor eerlijke informatie over COVID-19.